Tìm hiểu tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn chi tiết nhất

Họa sĩ Trần Văn Cẩn là một trong những danh họa tiêu biểu của nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông đã góp phần định hình và phát triển nghệ thuật đương đại qua các tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân.

Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá chi tiết về tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn – một biểu tượng vĩ đại trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam.

1. Tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn

1.1. Họa sĩ Trần Văn Cẩn là ai?

Họa sĩ Trần Văn Cẩn (1910–1994) là một trong bốn  “tứ trụ” của nền hội họa Việt Nam (Nhất Trí, Nhì Vân, Tam Lân, Tứ Cẩn). Ông sinh ra tại Kiến An, Hải Phòng và tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, một trong những ngôi trường mỹ thuật danh tiếng thời kỳ thuộc địa.

Chân dung họa sĩ Trần Văn Cẩn

1.2. Phong cách hội họa của họa sĩ Trần Văn Cẩn

Tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn mang đậm dấu ấn cá nhân, hòa quyện giữa sự hiện đại, giàu tính sáng tạo với nét truyền thống dân gian và tinh thần dân tộc.

Tác phẩm của ông toát lên sự chân thực, giản dị, không bị cường điệu hóa, mà là kết quả của một hành trình sáng tạo vừa thử thách nhưng cũng đầy cảm hứng.

Ông không ngừng tìm tòi, sáng tạo, tiếp thu tinh hoa nghệ thuật hàn lâm phương Tây, kết hợp hài hòa với bản sắc dân tộc để tạo nên những tác phẩm vừa hiện đại, vừa truyền thống.

1.3. Xuất thân của họa sĩ Trần Văn Cẩn

Họa sĩ Trần Văn Cẩn sinh ra trong một gia đình trí thức nghèo. Cha ông là công chức bưu điện, còn mẹ là nghệ nhân nặn tò he và làm đèn giấy nan tre, trong khi người cậu của ông cũng là nghệ nhân vẽ đèn giấy.

Trần Văn Cẩn được gia đình chăm lo cho việc học hành. Có lẽ nhờ ảnh hưởng từ mẹ và cậu, cộng với năng khiếu bẩm sinh, tình yêu hội họa đã sớm nảy nở trong ông từ khi còn nhỏ và được gia đình, đặc biệt là cha, hết lòng ủng hộ.

Tình yêu hội họa đến với họa sĩ Trần Văn Cẩn từ sớm

1.4. Niềm đam mê hội họa của ông

Họa sĩ Trần Văn Cẩn sớm bộc lộ năng khiếu hội họa nhờ ảnh hưởng từ mẹ, một nghệ nhân nặn tò he và đèn giấy và người cậu chuyên vẽ đèn giấy. Được cha ủng hộ, năm 1925, ông thi vào Trường Kỹ nghệ thực hành Hà Nội để học vẽ đăng ten và thiết kế đồ gỗ. Sau khi tốt nghiệp năm 1930, ông làm việc tại Viện Hải dương học Nha Trang, vẽ các loài cá lạ để lưu trữ hồ sơ.

Khoảng thời gian gắn bó với vùng biển đã mang đến cho ông một tình cảm đặc biệt với người dân chài. Ông say mê vẽ phong cảnh và con người Nha Trang, tái hiện vẻ vạm vỡ, nước da rám nắng cùng cảnh lao động mạnh mẽ của ngư dân miền biển qua nhiều tác phẩm. Chính từ đây, ý tưởng trở thành một họa sĩ chuyên nghiệp dần hình thành trong tâm trí ông.

Tại đây, ông bắt đầu làm quen với hội họa phương Tây và sáng tác các tác phẩm đầu tiên. Năm 1931, ông trở lại Hà Nội, thi đỗ vào Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, khóa VI (1931-1936) và học cùng nhiều họa sĩ nổi tiếng như Nguyễn Gia Trí và Lưu Văn Sìn.

2. Các giai đoạn sự nghiệp của họa sĩ Trần Văn Cẩn

2.1. Giai đoạn 1924 – 1931

• 1924: Sau khi học hết bậc Tiểu học ở Kiến An, ông được gia đình đưa lên Hà Nội sống với bà nội.

• 1925: Thi vào Trường Kỹ nghệ thực hành (École de l’art appliqué) Hà Nội, học vẽ mẫu đăng ten và thiết kế đồ gỗ.

• 1930: Tốt nghiệp và làm việc tại Viện Hải dương học Nha Trang, vẽ lại những con cá lạ để lưu trữ. Trong thời gian này, ông bắt đầu tiếp xúc với kỹ thuật hội họa phương Tây và bắt đầu sáng tác những tác phẩm đầu tay về biển và cá.

• 1931: Trở lại Hà Nội và thi đỗ vào Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương sau 3 tháng học dự bị dưới sự hướng dẫn của họa sĩ Nam Sơn.

Họa sĩ Trần Văn Cẩn theo học trường Cao đẳng Mỹ Thuật Đông Dương

2.2. Giai đoạn 1931 – 1933

• 1931-1933: Học khóa VI tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương cùng với các họa sĩ nổi tiếng như Nguyễn Gia Trí, Lưu Văn Sìn, Nguyễn Văn Tại...

• Trong giai đoạn này, Trần Văn Cẩn cùng với các đồng nghiệp bắt đầu nghiên cứu kỹ thuật sơn ta và sáng tạo tranh sơn mài với vỏ trứng và sơn son.

2.3. Giai đoạn 1933 – 1939

• 1934: Tác phẩm đầu tay "Mẹ tôi" tham gia triển lãm ở Paris.

• 1935: Tham gia triển lãm Hội Khuyến khích Kỹ thuật và Công nghệ (SADEAL) lần thứ nhất với nhiều tác phẩm, đạt giải ngoại hạng và được mời làm giám khảo.

• 1936: Tham gia triển lãm SADEAI lần II với các bức tranh lụa và tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương với tác phẩm "Lều chõng".

• 1937: Dự hội chợ triển lãm quốc tế Paris với các tác phẩm lụa.

• 1938: Tham gia triển lãm SADEAI lần III tại Hải Phòng, đoạt Giải Ngoại hạng.

• 1939: Tham gia triển lãm SADEAI lần IV với các tác phẩm như "Bên sông Hồng" và "Phong cảnh Huế".

Bức tranh “Mẹ tôi”

2.4. Giai đoạn 1939 – 1946

• 1940: Tác phẩm "Gánh lúa" và "Ngư dân" tham gia triển lãm tại Tokyo.

• 1943: Gia nhập nhóm Trung tâm nghệ thuật Việt Nam (FARTA) và giành giải nhất tại triển lãm với tác phẩm "Em Thúy".

• 1944: Gửi tác phẩm "Nắng trong vườn" tham gia triển lãm "Duy nhất".

• 1946: Triển lãm mỹ thuật toàn quốc lần đầu tiên, tác phẩm "Xuống đồng" giành giải nhất.

2.5. Giai đoạn 1946 – 1948

1948: Trần Văn Cẩn được bầu vào Ban Thường vụ Hội Văn Nghệ Việt Nam tại Đại hội Văn nghệ toàn quốc.

2.6. Giai đoạn 1954 – 1969

1954 – 1969: Trần Văn Cẩn giữ chức vụ Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, thay thế họa sĩ Tô Ngọc Vân.

3. Các tác phẩm của họa sĩ Trần Văn Cẩn

Dưới đây là danh sách một số tác phẩm tiêu biểu của họa sĩ Trần Văn Cẩn:

"Xuống đồng" (1946) - Đây là tác phẩm nổi bật, đạt giải nhất tại triển lãm mỹ thuật toàn quốc lần đầu tiên.

Bức tranh Xuống đồng

"Em Thúy" (1943) - Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Trần Văn Cẩn, được vẽ bằng sơn dầu, giành giải nhất tại triển lãm của nhóm FARTA.

Bức tranh Em Thúy

"Gội đầu" (1943) - Tác phẩm khắc gỗ giành giải nhất cùng với "Em Thúy" tại triển lãm FARTA.

Bức tranh Gội đầu

Một số tác phẩm khác: "Gánh lúa" (1940), "Ngư dân" (1940), "Nắng trong vườn" (1944), "Bên sông Hồng" (1939), "Phong cảnh Huế" (1939), "Hai thiếu nữ trước bình phong" (1944), "Cô đơn" (1936).

4. Các thành tựu đạt được trong tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn

Họa sĩ Trần Văn Cẩn đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong sự nghiệp hội họa, đóng góp quan trọng vào nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam:

• Nghiên cứu và phát triển kỹ thuật sơn mài: Năm 1933, cùng với các họa sĩ Lê Phổ, Phạm Hậu, Nguyễn Khang, Trần Quang Trân, ông đã nghiên cứu và thể nghiệm thành công kỹ thuật sơn mài với sơn son và vỏ trứng, một bước tiến lớn trong nghệ thuật sơn mài Việt Nam.

• Triển lãm tại Paris: Năm 1934, tác phẩm đầu tay "Mẹ tôi" của ông đã được chọn tham gia triển lãm tại Paris, đánh dấu sự khởi đầu của sự nghiệp quốc tế.

• Giải thưởng và vai trò giám khảo tại triển lãm SADEAL: Ông đã giành giải ngoại hạng tại triển lãm lần thứ nhất của Hội Khuyến khích Kỹ thuật và Công nghệ (SADEAL) năm 1935 với các tác phẩm "Em gái tôi", "Cha con", "Đi làm đồng" và "Cảnh bờ sông". Năm 1936, ông tiếp tục tham gia triển lãm SADEAL lần II với ba tác phẩm lụa và được đánh giá cao.

• Tham dự hội chợ triển lãm quốc tế Paris: Năm 1937, Trần Văn Cẩn đã tham gia hội chợ triển lãm quốc tế Paris với bốn tác phẩm lụa, khẳng định tài năng của mình trên trường quốc tế.

• Giải ngoại hạng tại Hải Phòng và triển lãm quốc tế: Năm 1938, ông tiếp tục giành giải ngoại hạng tại triển lãm SADEAL lần III ở Hải Phòng và được gửi tác phẩm đi triển lãm ở Batavia.

• Gia nhập nhóm FARTA và giành giải nhất: Năm 1943, ông gia nhập nhóm Trung tâm nghệ thuật Việt Nam (FARTA) và giành giải nhất với tác phẩm "Em Thúy" và "Gội đầu". Năm sau, ông lại tiếp tục tham gia triển lãm FARTA với các tác phẩm nổi bật như "Bên ao sen" và "Hai thiếu nữ trước bình phong".

• Được vinh danh trong "bộ tứ" hội họa Việt Nam: Cùng với các danh họa Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, và Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn được ghi nhận là một trong "tứ kiệt" của hội họa Việt Nam với câu xưng tụng "nhất Trí, nhì Vân, tam Lân, tứ Cẩn".

Những thành tựu này không chỉ phản ánh tài năng của Trần Văn Cẩn mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển của mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

5. Uẩn khúc của tác giả “Quốc huy của Việt Nam”

Uẩn khúc xung quanh tác giả Trần Văn Cẩn liên quan đến Quốc huy Việt Nam. Nhiều ý kiến cho rằng ông là người thiết kế Quốc huy Việt Nam từ năm 1955 đến 2004, nhưng thực tế tác giả thật sự lại là họa sĩ Bùi Trang Chước.

Họa sĩ Trần Văn Cẩn không phải người thiết kế Quốc huy Việt Nam

Cụ thể, ban đầu, Trần Văn Cẩn được xem là người tạo ra Quốc huy và thông tin này được công bố rộng rãi trên các phương tiện truyền thông và tài liệu chính thức của nhà nước suốt gần nửa thế kỷ. Tuy nhiên, năm 2001, họa sĩ Lê Lam đã nêu ra rằng Bùi Trang Chước mới chính là người thiết kế Quốc huy, khiến dư luận dấy lên cuộc tranh luận về tác giả thật sự.

Đến năm 2004, gia đình Bùi Trang Chước công bố hơn 100 mẫu phác thảo và các bằng chứng chứng minh rằng ông đã tạo ra thiết kế Quốc huy Việt Nam, từ đó sự việc mới được làm sáng tỏ: Bùi Trang Chước là tác giả thật sự.

Trần Văn Cẩn đã bị cho là "cầm nhầm" công lao này trong suốt 40 năm, dù theo một số ý kiến, ông Cẩn chưa từng tự nhận mình là tác giả Quốc huy, và các thủ tục liên quan đến giải thưởng của ông là do gia đình thực hiện sau khi ông mất. 

Kết bài

Trần Văn Cẩn không chỉ là một họa sĩ tài năng mà còn là một nhân vật quan trọng trong việc thúc đẩy và phát triển nghệ thuật Việt Nam. Hy vọng rằng qua bài viết về tiểu sử họa sĩ Trần Văn Cẩn, Mỹ Thuật Sống đã giúp bạn hiểu thêm về hành trình nghệ thuật của danh họa sĩ và cảm nhận được sức ảnh hưởng của ông đối với nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại.