Khám phá chi tiết về tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân

Tô Ngọc Vân một trong những tên tuổi vĩ đại trong nền mỹ thuật Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm với những tác phẩm đầy nghệ thuật và ý nghĩa. Bài viết này sẽ đưa bạn vào hành trình khám phá tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân, những cột mốc quan trọng và tác phẩm nổi bật của ông.

1. Tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân

1.1. Họa sĩ Tô Ngọc Vân là ai?

Tô Ngọc Vân (1906 - 1954), bút danh Ái Mỹ, Tô Tử, là một họa sĩ nổi tiếng Việt Nam. Ông tốt nghiệp từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và sau đó trở thành một trong những giảng viên uy tín tại đây. Ông là tác giả của một số tác phẩm nổi tiếng như “Thiếu nữ bên hoa huệ”, “Hai thiếu nữ và em bé”...

Chân dung họa sĩ Tô Ngọc Vân

1.2. Trường phái hội họa của Tô Ngọc Vân

Tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân là một trong những người có công đầu tiên trong việc vẽ tranh bằng chất liệu sơn dầu tại Việt Nam. Ông là một trong “tứ trụ” của nền hội họa nước nhà (Nhất Trí, nhì Vân, tam Lân, tứ Cẩn).

Ngay từ khi còn học trường Mỹ Thuật, ông đã sớm nghiên cứu kỹ lưỡng về các kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu. Từ việc hiểu sâu các kỹ thuật, ông đã diễn tả được vẻ đẹp duyên dáng của con người Việt Nam qua từng nét vẽ.

2. Tiểu sử về cuộc đời của họa sĩ Tô Ngọc Vân

2.1. Tiểu sử về họa sĩ Tô Ngọc Vân thời niên thiếu

Tô Ngọc Vân sinh ra trong gia cảnh khó khăn, sống nhờ nhà bà cô và đến trường muộn. Khó khăn thời thơ ấu giúp ông phát triển ý chí tự lập. Ông mê mải với nghệ thuật từ khi nhỏ, thường vẽ lại các nhân vật sân khấu cải lương.

Sau khi bỏ học trung học, ông theo đuổi nghệ thuật và thi đỗ vào Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1926, sau lần thi đầu không thành công. Tại đây, ông say mê học hỏi, đặc biệt bị cuốn hút bởi phương pháp vẽ sơn dầu.

Ông được học dưới sự hướng dẫn của họa sĩ Victor Tardieu, người sáng lập trường, kết hợp nghệ thuật phương Tây và truyền thống Việt Nam, góp phần hình thành thế hệ họa sĩ vàng của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

Họa sĩ Tô Ngọc Vân những năm tháng tuổi trẻ đầy hoài bão

2.2. Hoàn cảnh gia đình của họa sĩ mang nhiều cái “Nhất”

Tô Ngọc Vân sinh ra trong một gia đình nghèo, cha ông là nhà nho Tô Văn Phú, làm thư ký và sửa morasse cho các tòa báo ở Hà Nội, còn mẹ ông buôn bán nhỏ. Thời thơ ấu, ông thường sống tại đền Dâu, nơi bà nội hầu đồng và từ đó ông bị cuốn hút bởi hình dáng, màu sắc của các bức tượng.

Ông thường vẽ lại các hình ảnh từ những lễ nghi trong đền, có lẽ từ đó mà đam mê hội họa của ông được nhen nhóm. Sau này, ông được người bác ruột đưa về nuôi và cho đi học.

3. Các giai đoạn sự nghiệp của họa sĩ Tô Ngọc Vân

3.1. Trước năm 1932

Ban đầu, Tô Ngọc Vân gặp nhiều khó khăn trong việc khẳng định vị trí của mình với tư cách là một họa sĩ. Để duy trì cuộc sống, ông phải học vẽ riêng và làm việc cho nhiều tạp chí, báo chí như Nhân Loại, Phong Hóa, Ngày Nay và Thanh Nghị.

Ông sử dụng bút danh Ái Mỹ, cùng với các bút danh khác như Tô Văn Xuân và Tô Tử. Năm 1931, ông đạt được bước tiến quan trọng khi đoạt huy chương bạc tại Triển lãm Thuộc địa ở Paris với bức tranh sơn dầu Lá thư.

3.2. Từ năm 1932 - 1935

Năm 1932, họa sĩ Tô Ngọc Vân lập gia đình với bà Nguyễn Thị Hoàn, người mẫu tranh đầu tiên của ông và có 5 người con. Năm 1933, ông gia nhập Hiệp hội Nghệ sĩ Pháp. Cũng trong năm đó, ông được vua Bảo Đại mời vào cung khai sơn ở Huế.

Đến năm 1935, ông giành được giải thưởng từ Hiệp hội Khuyến khích Nghệ thuật và Công nghiệp An Nam (SADEAI). Trong giai đoạn này, với giá vẽ và ống sơn bên mình, ông thường xuyên đi khắp các vùng quê gần Hà Nội để tái hiện vẻ đẹp và sự đa dạng của cảnh vật nơi đây.

3.3. Từ năm 1935 - 1942

Từ năm 1935 đến 1938, Tô Ngọc Vân giảng dạy tại Trường Sisowath ở Campuchia và sáng tác tại Phnom Penh. Từ năm 1938 đến 1939, ông trở lại giảng dạy tại Trường THCS Bưởi, ngôi trường mà ông từng theo học thời niên thiếu.

Bắt đầu từ năm 1939, ông dạy vẽ tại École Supérieure des Beaux-Arts de l’Indochine và sau đó được bổ nhiệm làm giáo viên chính thức, trở thành giáo sư của trường cao đẳng nghệ thuật này.

3.4. Từ năm 1943 - 1946

Trong tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân ghi chép lại, năm 1943, Tô Ngọc Vân tham gia nhóm Foyer de l’Art Annamite (FARTA) và viết nhiều bài về nghệ thuật cho các tờ báo ở Hà Nội. Sau Cách mạng năm 1945, ông thực hiện hai tấm áp phích lớn về chủ đề chiến tranh.

Đến năm 1946, ông vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh và được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam mới thành lập.

Năm 1944, khi trường chuyển về Sơn Tây do chiến sự khốc liệt, ông tổ chức một cuộc triển lãm các tác phẩm của sinh viên cùng Joseph Inguimberty tại Nhà Thông tin trên phố Tràng Tiền. Một năm sau, ông rời Hà Nội và đến sống tại Bát Tràng.

Bức tranh “Thiếu nữ bên hoa huệ” được họa sĩ sáng tác trong giai đoạn này

3.6. Từ năm 1946 - 1948

Năm 1946, Tô Ngọc Vân tham gia Đội Tuyên truyền Việt Bắc, thực hiện các áp phích và khẩu hiệu trên tường. Sau đó, ông tham gia nhóm sân khấu "August", làm công việc trang điểm và đóng các vai phụ trên sân khấu. Năm 1947, ông trở thành Tổ trưởng Tổ văn nghệ Vì lợi ích toàn quốc tại Quân khu 10.

Năm 1948, Tô Ngọc Vân đảm nhận vai trò Trưởng đoàn văn công kháng chiến tại Vĩnh Chánh, An Giang. Ông sau đó trở thành Giám đốc xưởng sơn mài và sáng lập một tờ báo văn học nghệ thuật, nơi ông viết nhiều bài báo.

Cũng trong năm này, ông tham dự Đại hội Văn học Nghệ thuật Quốc gia, nơi ông có cuộc tranh luận sôi nổi với Tổng Bí thư Trường Chinh về việc liệu tranh tuyên truyền có thể được coi là tác phẩm nghệ thuật hay không.

3.7. Từ năm 1949 - 1950

Năm 1949, họa sĩ Tô Ngọc Vân theo chân Trung đoàn Thủ đô để ghi lại các hoạt động của chiến đấu cơ trong ba tháng. Ông cũng trang trí phòng quan hệ với chính phủ bằng những tác phẩm tranh vẽ.

Trở về nước vào năm 1950, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Trung ương tại tỉnh Phú Thọ. Một năm sau, ông tiếp tục được bổ nhiệm làm Giám đốc Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam tại Hà Nội.

3.7. Từ năm 1950 - 1954

Tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân nói rằng họa sĩ tham gia chiến dịch Biên giới và giải phóng Lào Cai vào năm 1950. Đến năm 1952, ông tham gia chiến dịch thúc đẩy sản xuất và kinh tế bằng cách vẽ thêm chân dung Hồ Chí Minh và khám phá một chủ đề mới, ảnh hưởng từ họa sĩ trường phái ấn tượng nổi tiếng người Pháp, Henri-Jean Guillaume Martin.

Năm 1953, ông về sống tại làng Ninh Dân, tỉnh Phú Thọ, hòa nhập với cộng đồng dân làng và vẽ những bức tranh phản ánh cuộc đấu tranh chống địa chủ của họ. Năm 1954, ông thực hiện một loạt các bức tranh ký họa về đề tài cuộc sống của nông dân.

Bức họa “Con trâu quả thực” được họa sĩ Tô Ngọc Vân sáng tác trong thời gian này

4. Hy sinh khi đang vẽ nhật ký chiến trường

Họa sĩ Tô Ngọc Vân qua đời vào ngày 17 tháng 5 năm 1954. Ông hy sinh trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, khi đang tham gia công tác ở Sơn Tây, Việt Nam. Tô Ngọc Vân đã có những đóng góp quan trọng trong nghệ thuật và tuyên truyền, bao gồm việc thực hiện các áp phích và tranh chân dung phục vụ cho các hoạt động kháng chiến.

Tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân đã cống hiến nhiều cho nền mỹ thuật Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến, đặc biệt là trong việc ghi lại và phản ánh tinh thần thời đại qua các tác phẩm nghệ thuật của mình. Sự ra đi của ông là một mất mát lớn đối với nền mỹ thuật và các hoạt động văn hóa của đất nước trong giai đoạn đó.

5. Các tác phẩm ấn tượng nhất của họa sĩ Tô Ngọc Vân

Các tác phẩm của họa sĩ Tô Ngọc Vân được chia thành hai giai đoạn chính: Trước và sau năm 1945. Tất cả đều góp phần lớn vào sự phát triển của nền hội họa Việt Nam.

Trước năm 1945:

1. "Thiếu nữ bên hoa sen" (1944) - Một bức tranh sơn dầu nổi bật, thể hiện vẻ đẹp thanh thoát của người phụ nữ bên hoa sen.

2. "Thiếu nữ bên hoa huệ" (1943) - Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, mô tả một thiếu nữ mặc áo dài trắng nghiêng đầu duyên dáng bên lọ hoa huệ trắng. Bức tranh này đã gây tiếng vang lớn cả trong và ngoài nước.

3. "Hai thiếu nữ và em bé" (1944) - Một bức tranh sơn dầu thể hiện hình ảnh hai thiếu nữ cùng em bé, phản ánh sự duyên dáng và tinh tế.

Ngoài ra còn một số tác phẩm khác như: "Thiếu phụ ngồi bên tranh tam đa" (1942), "Buổi trưa" (1936), "Bên hoa" (1942) 

Tác phẩm “Hai thiếu nữ và em bé” nằm trong danh sách những bức tranh nổi tiếng Việt Nam

Các tác phẩm trong tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân sau năm 1945:

1. "Hồ Chủ Tịch làm việc tại Bắc Bộ phủ" (1946) - Một bức tranh chân dung lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong không gian làm việc.

2. "Nghỉ đêm bên đồi" (1948) - Tác phẩm phản ánh cảnh nghỉ ngơi yên bình bên đồi.

3. "Con trâu quả thực" (1954) - Một bức tranh mô tả hình ảnh con trâu trong một phong cảnh nông thôn.

Một số tác phẩm khác: "Hai chiến sĩ" (1949), "Nghỉ chân bên đồi" (1948).

6. Các triển lãm nổi tiếng và giải thưởng tiêu biểu của ông

1931 – Exposition Coloniale, Paris, Pháp

1932 – Triển lãm của Hiệp hội Họa sĩ Pháp, Paris, Pháp

1954 – trao giải tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc

1996 – Paris – Hanoi – Saigon: L’aventure de l’art moderne au Viêt Nam, Pavillon des Arts, Paris, France

2006 – Il drago e la Farfalla, Complesso del Vittoriano, Rome, Ý

2013 – Du Fleuve Rouge au Mékong, Bảo tàng Cernuschi, Paris, Pháp

Kết luận

Mỹ Thuật Sống mong rằng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tiểu sử họa sĩ Tô Ngọc Vân. Ông không chỉ là một tài năng nghệ thuật xuất sắc mà còn là một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông phản ánh tinh thần kiên cường và lòng đam mê nghệ thuật không ngừng nghỉ.